Witaminy są to związki organiczne, niejednolite pod względem chemicznym, które jednak występują w organizmach żywych jako naturalne składniki regulujące (biokatalizatory). Witaminy są koenzymami, czyli składnikami niebiałkowymi enzymów. Brak lub niedobór poszczególnych witamin powoduje zaburzenia fizjologiczne (utrata homeostazy) nazwane awitaminozami (zupełny brak witaminy w organizmie) i hipowitaminozami (niedobór witaminy w organizmie). Mówimy tutaj tylko i wyłącznie o witaminach naturalnych. Syntetyczne witaminy nie są prawidłowo przyswajane do organizmu ,ze względu na wiąznia
-Witamina A, czyli retinol, akseroftol. -Witamina C, czyli kwas askorbinowy, kwas askorbowy. -Witamina D, czyli kalcyferol. -Witamina E, czyli tokoferol, tocopherol. -Witamina B1, czyli tiamina, aneuryna. -Witamina B2, czyli ryboflawina, laktoflawina. -Witamina B3, czyli witamina PP, nikotynamid, kwas nikotynowy, niacyna, amid kwasu nikotynowego, niacynamid. -Witamina B4, czyli cholina. -Witamina B5, czyli kwas pantotenowy. -Witamina B6, czyli pirydoksyna, adermina. -Witamina B7, czyli biotyna, witamina H, koenzym R, Skin Factor. -Witamina B8, czyli inozytol. -Witamina B9, czyli kwas foliowy, witamina M, witamina B11, witamina Bc. -Witamina B10, czyli PABA, kwas para-amino-benzoesowy, witamina H1. -Witamina B11, czyli kwas foliowy, patrz witamina B9 -Witamina B12, czyli kobalamina -Witamina B13, czyli kwas orotowy, acidum oroticum, 6-uracilcarboxylic acid -Witamina B14 -Witamina B15, czyli kwas pangamowy, Pangamic Acid, Pangametin, panagmetyna, Dimethylglycine, dimetyloglicyna. -Witamina B16, czyli dimetyloglicyna, kwas pangamowy -Witamina B17, czyli amigdalina -Witamina B18 – patrz witamina B10 -witamina B22, ekstrakt aloesowy -Witamina N, czyli kwas liponowy, Thioctic Acid, Alpha-lipoic acid. -Witamina Bt, czyli witamina T, karnityna, Carnitine -Witamina U, Methylmethioninesulfonium -Witamina P, czyli rutina, należy tutaj również kwercetyna, eriodyktyna, hesperydyna (tzw. bioflawonoidy) -Witamina K, fitochinon, fillochinon. Witamina F, czyli witamina FF, witamina F99, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe NNKT, kwas arachidonowy + kw. linolowy + kw. linolenowy. -Witamina Q, czyli ubichinon, witamina Q10, koenzym Q10.
Witaminy stosuje się nie tylko w stanach ich braku lub niedoboru w organizmie, lecz także w leczeniu wielu schorzeń. Ponadto preparaty witaminowe warto zażywać zapobiegawczo, aby ustrzec się przed rozmaitymi schorzeniami. Profilaktyczne stosowanie witamin powinno mieć miejsce u kobiet w ciąży, matek karmiących (laktacja), dzieci, młodzieży i osób w podeszłym wieku. Nie należy zażywać jednych witamin w dużych dawkach przy pominięciu innych, bowiem wszystkie procesy biochemiczne w ustroju są sprzężone. Nadmiar jednej witaminy powoduje niedobór innych witamin oraz soli mineralnych. Stąd konieczne jest stosowanie preparatów mineralno-witaminowych o dokładnie obliczonej formule oraz dobrze racjonalnej diety. Odpowiednio dobrane pokarmy i koncentraty ziołowe mogą stanowić optymalne źródło witamin i biopierwiastków. Niniejsza strona pomoże w opracowaniu naturalnych preparatów mineralno-witaminowych. W zimie, kiedy brakuje świeżych jarzyn i owoców można pić sok z kiszonej kapusty (witamina C, witamina U), tran (witamina A, D, F), kompoty, soki i wreszcie przetwory z ziół (napary, odwary, ziołomiody, sproszkowane zioła), które oczywiście trzeba zgromadzić i sporządzić w okresie wiosennym, letnim i jesiennym. Zjawisko hipowitaminoz może również wystąpić po podaniu niektórych leków, np. diuretyków, antybiotyków, sulfonamidów, preparatów przeczyszczających, środków antykoncepcyjnych; ponadto podczas monotonnego odżywiania się pokarmem mało zróżnicowanym i konserwowanym. Większość witamin jest wrażliwa na konserwanty, wysokątemperaturę, tlen, promienie słoneczne. Wymienione czynniki działają niszcząco na witaminy.
Witaminy można podzielić na dwie wielkie grupy:
1. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – vitasteryny: A, D, E, F, Q, K. 2. Witaminy rozpuszczalne w wodzie: z grupy B, C, P. Niemowlęciu karmionemu piersią trzeba zacząć podawać witaminę C w 3 tygodniu życia. . Zaczynamy podawanie soków od paru kropli codziennie, zwiększając ich ilość stopniowo do kilku łyżeczek. W 3 tygodniu życia podajemy też witaminę D. Koniecznie ją trzeba podawać w jesieni i w zimie. Witaminę D (np. tran) trzeba zacząć podawać dziecku od bardzo małych ilości (w kroplach), zmieszaną z pokarmem. Zabezpieczy to dzieci przed krzywicą . Niemowlęta nie mają enzymu karotenazy, który przekształca prowitaminę A – karoten (np. w sokach z marchwi) w witaminę A. Enzym ten zaczyna działać dopiero u dzieci starszych.
W związku z tym niemowlętom trzeba podawać normalną witaminę A, bowiem tylko taka jest przyswajalna dla organizmu niemowlęcia. Karoten jest wydalany w postaci niewykorzystanej. Przyswajalna witamina A jest zawarta w tranie, ponadto jest dostępna w postaci kropli olejowych (Vitaminum A+D /Terpol/ – krople, 2 krople raz dziennie), które można dodawać do mleka. W drugim miesiącu życia można dodać podawanie witamin z grupy B. Nie zapominajmy o kwasie foliowym. Żelazo zawarte w owocach i warzywach niemowlę przyswaja dużo lepiej, gdy jednocześnie przyjmuje witaminę C i B-complex. Jeżeli niemowlęciu nie podaje się warzyw i owoców we właściwym czasie zaczyna ono chorować, blednie, traci apetyt, nie przyrasta na wadze i wzroście. Może się to skończyć anemią i opóźnionym rozwojem fizycznym i psychicznym. Począwszy od końca drugiego miesiąca życia – utrzymujemy pełny zestaw witamin.
Witamina A
Mianem prowitaminy A określa się wszystkie karotenoidy. Karotenoidy syntetyzowane są wyłącznie w roślinach. W ścianie jelita cienkiego oraz w komórkach wątroby spożyty przez nas karoten jest przekształcany w witaminę A. Niemowlęta nie mają zdolności przekształcania karotenu w witaminę A z powodu braku odpowiednich enzymów. U człowieka dorosłego jedynie 50% spożytego karotenu ulega wchłonięciu i przyswojeniu. 1 mg retinolu, czyli witaminy A stanowi 1 ekwiwalent retinolu i 6 ug (mikrogram) beta-karotenu. Enzym karotenaza rozdziela 1 cząsteczkę karotenu na dwie cząsteczki witaminy A. Tłuszcze roślinne i smalec nie zawierają witaminy A. Witamina A (akseroftol, axerophtol, retinol) szybko ulega wchłonięciu z jelit do krwi. Witamina A zawarta w pokarmach jest mieszaniną retinolu, estrów retinolu i kwasów tłuszczowych. W związku z tym podlega działaniu trawiennemu lipazy trzustkowej.
Wchłonięta witamina A jest gromadzona w układzie siateczkowo-śródbłonkowym wątroby . Uwalniana jest do krwi, gdzie jest transportowana w formie związanej z białkiem alfa-1-globuliną. Katabolizm witaminy A polega na utlenieniu jej do retinalu i kwasu retinoyowego. Te z kolei mogą być wydalane z ustroju wraz z moczem i kałem (przez układ żółciowy).
Witamina A w formie trans-aldehydu retinalu wchodzi w skład światłoczułej rodopsyny, czyli czerwieni wzrokowej. Pod wpływem światła rodopsyna pręcików ulega rozkładowi do trans-retinalu oraz białka opsyny. Metabolity pośrednie tej przemiany: prelumirodopsyna i lumirodopsyna indukują impulsy nerwowe biegnące przez nerw wzrokowy.
Witamina A jest konieczna dla prawidłowego wzrostu, bierze udział w procesie – różnicowaniu komórek narządu wzroku. Służy utrzymaniu tkanek,skóry i śluzówek. Provitamina A (Betakaroten)dla dobrej kondycji skóry, tkanek i śluzówek, jako bardzo silny antyoksydant
Witamina E Witamina E (tokoferol, alfa-tocopherol) występuje głównie w olejach roślinnych. U zwierząt i ludzi istnieje alfa- tokoferol. Znane są również beta-, gamma- i delta- tokoferole. Wywierają wpływ antyoksydacyjny, są wymiataczami wolnych rodników, stabilizują strukturę lipo-proteinową błon komórkowych i śródbłonków, ochrania osłonki nerwowe, działa przeciwzakrzepowo. Łatwo przechodzi z jelit do krwi i limfy. Rozprowadzana jest w ustroju głownie przez limfę. Transportowana i przechowywana jest w połączeniu z beta-lipoproteinami. Metabolity katabolizmu tokoferoli są wydalane z żółcią i moczem.
Witamina F
Do witaminy F (vitaminum F-99) należą niezbędne wielonienasycone kwasy tłuszczowe: linolowy, linolenowy, arachidonowy. Spożywana jest w formie olejów roślinnych. Oleje są wiec najpierw hydrolizowane, a przez to uwalniają nienasycone kwasy tłuszczowe. Działają przeciwmiażdżycowo, stabilizująco na błony komórkowe i śródbłonki. Normalizują stężenie lipoprotein (zmniejszają stężenie LDL, zwiększają HDL). Zwiększają przenikanie cholesterolu z komórek do krwi, aktywują enzymy lipolityczne, działają antyagregacyjnie i przez to przeciwzawałowo. Witamina F pobudza tworzenie żółci kosztem obniżki stężenia cholesterolu w tkankach. Metabolity witamin F są wydalane przez układ żółciowy. Witamina jest gromadzona w wątrobie oraz w tkance tłuszczowej.
Witamina K
Bakterie jelitowe dostarczają znaczne ilości witaminy K dla naszego organizmu. Resztę dobowego zapotrzebowania (wynosi ono 2 ug/kg masy ciała/24 h) pokrywa dieta roślinna. Wchłaniane są z jelit tylko w obecności żółci (kwasów żółciowych). Prowitamina K ma zdolność przenikania z jelit do krwi bez udziału żółci, bowiem jest rozpuszczalna w wodzie (menadion). Katabolizm menadionu polega na jego redukcji do diolu (hydrochinonu). Ten metabolit jest wydalany z moczem po związaniu z kwasem siarkowym lub glukuronowym. W razie braku witaminy K powstają w wątrobie nieaktywne białka czynników krzepnięcia krwi , pozbawione zdolności wiązania jonów wapnia. Kwas ten umożliwia wiązanie wapnia przez czynniki krzepnięcia krwi. Zapasy witaminy K wystarczają na około 8 dni.